به نقل از «ایران اکونومیست»

احتمال توافق میان ایران و آمریکا قوت گرفت؟

تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۸۰۹۵۸

بر اساس شواهد نشانه هایی از احتمال وقوع مذاکرات هسته ای بین آمریکا و ایران به چشم می خورد.

 سفر سلطان عمان به تهران، گمانه‌زنی‌ها بر سر توافقی میان ایران و غرب را افزایش داد. این گمانی‌زنی‌ها با اظهارنظرهای طرف ایرانی و طرف آمریکایی باعث شد تا احتمال وقوع یک توافق بیش از گذشته به نظر می‌رسد. در نزدیک به یک سال گذشته گفتگوهای برجامی عملا منتفی شده و تا پیش از این سفر نشانه‌هایی از بهبود اوضاع به چشم نمی‌خورد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

 

واسطه‌ها فعال شده‌اند

 

سلطان هیثم که روز یکشنبه وارد تهران شد، به عنوان میانجی میان ایران و غرب به حساب می‌آید. آخرین باری که یک سلطان عمانی به ایران آمده بود، گفتگوها حول محور آماده سازی توافق با غرب پیش رفت که دو سال بعد از آن به توافق برجام انجامید. اما ظاهرا او در این مسیر تنها نیست. وزیرخارجه کشورمان روز سه شنبه از گفتگوی با واسطه بین ایران و امریکا پرده برداشت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با روزنامه فرانسوی «فیگارو» تاکید کرد روند دیپلماتیک و مذاکره با اتحادیه اروپا درخصوص موضوع هسته‌ای تداوم دارد امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد که من با جوزپ بورل و همکارم علی باقری با انریکه مورا در زمینه موضوع هسته ای در ارتباط هستیم. او گفت که تبادل پیام‌ها میان تهران و واشنگتن از طریق واسطه‌های منطقه‌ای و حتی اروپایی ادامه دارد.

 

 

آیا غرب و ایران دوباره سر میز مذاکره می‌نشینند؟

 

همزمان پنج مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی به اکسیوس گفته اند برت مک‌گورک، مشاور ارشد رئیس جمهور بایدن در امور خاورمیانه، اوایل ماه جاری برای گفتگو با مقامات عمانی جهت تعامل دیپلماتیک احتمالی با ایران در رابطه با برنامه هسته‌ای این کشور، سفری بی سر و صدا به مسقط داشت.

 

 

آکسیوس همچنین در ماه آوریل گزارش داده بود که دولت بایدن با شرکای اروپایی و اسرائیلی خود درباره پیشنهاد احتمالی برای توافق موقت با ایران که شامل لغو برخی از تحریم‌ها در ازای توقف بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران باشد، بحث کرده است.

 

 

 

بخشی از مسائل هسته ای در حال حل شدن است

 

ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر سه مکان ادعایی غرب، مدت‌ها دچار تنش بودند. رافائل گروسی در سفر به تهران ظاهرا دست خالی بازگشته بود و پافشاری تهران بر سر مواضع هسته ای خود؛ اروپا و امریکا را به شدت نگران می‌کرد. اما ظاهرا بخشی از تنش‌ها در حال حل و فصل شدن هستند.

 

 

 

مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا گفته که در برخی موضوعات با ایران پیشرفت داشته‌ایم. این صحبت در حالی انجام شده که خبرگزاری ها روز سه شنبه از حل شدن مشکلی یکی از سه مکان ادعایی خبر داده بودند. اما گروسی در این مورد گفته ما روی چند موضوع با ایران کار می‌کنیم و در برخی از آنها پیشرفت داریم و در برخی نه. او توضیح بیشتری در مورد پیشرفت‌های آژانس و ایران نداده است.

 

 

 

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در مصاحبه‌ای با NPR اخیرا گفته واشنگتن به دنبال دستیابی به یک نتیجه دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هسته‌ای این کشور است. این در حالیست که مقام‌های امریکایی در ماه های گذشته از مرگ توافق با ایران و بی میلی واشنگتن برای هرگونه گفتگو با تهران حرف می‌زدند.

 

 

 

مخالفان چه می‌گویند؟

 

امکان برقراری مجدد گفتگوها بین ایران و غرب، مخالفانی از هر دو طرف دارد. در تهران برخی معتقدند حضور بر سر میز مذاکره، آنهم در حالی که یک سال تا پایان کار بایدن باقی مانده، عاقلانه نیست و بهتر است تا زمان روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن، اقدامی صورت نگیرد. چون درصورتیکه ترامپ یا شخصی هم سنگ او به کاخ سفید برود، اتفاقی که برای برجام رخ داد، احتمالا برای توافق بعدی هم می‌افتد. در آمریکا سناتورهای جمهوری خواه مخالف گفتگوها هستند. مثلا سناتور تدکروز از مخالفان بایدن معتقد است هدف اول سیاست خارجی دولت جو بایدن ورود مجدد به توافق هسته‌ای با ایران است و او حاضر است با هرگونه شرایط بد وارد این توافق شود. او مدعی شده تمایل دولت بایدن برای ورود مجدد به توافق هسته ای با ایران پیامدهای فاجعه باری برای سایر نقاط جهان داشته است.

 

 

به نظر می‌رسد که اراده برای ایجاد گفتگوهای مجدد در تهران بیش از گذشته وجود دارد. با این حال ممکن است یک بار دیگر بخش‌هایی از حاکمیت که مخالف سازش با غرب هستند، در صدد توقف این مسیر بر بیایند. اما مخالفان این اقدامات تنها آنها نیستند و مساله اصلی برای تهران گرفتن تضمینی است که باعث شود اگر سال اینده فردی به غیر از بایدن به کاخ سفید برود؛ توافق با تهران منتفی نشود. در عین حال ظاهرا آمریکایی ها به دنبال نوع دیگری از توافق که با برجام تفاوت هایی داشته باشد هستند. کفتگو با کره جنوبی بر سر ازادسازی منابع مالی ایران نشان می‌دهد که واشنگتن می‌خواهد بخشی از بار تحریم هایی که بر روی دوش ایران قرار گرفته کم کند، یا حداقل حسن نیتی از خود نشان دهد. با همه اینها تهران در صدد است تمامی تحریم‌ها، چه هسته ای و چه حقوق بشری به صورت یک جا برطرف شوند. این موضوع یکی از عللی بود که بازگشت به برجام را در سال های اخیر غیر ممکن کرد. اما باید دید سلطان هیثم ایا این بار هم با واسطه گری خود می‌تواند راه حل میانه ای پیدا کند، یا اوضاع تغییری نخواهد کرد. ضمن اینکه مشخص نیست دستورالعمل، احیای توافق سال ۲۰۱۵ خواهد بود یا توافقی دیگر مطرح است.

 

 

 

منبع: خبرآنلاین

برچسب ها: برجام ، مذاکرات هسته ای ، ایران و آمریکا

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: برجام مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا هسته ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۸۰۹۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسقط، مهم ترین تسهیل کننده دیدارهای غیرمستقیم ایران و آمریکا / چرا عمان تمایلی به نمایش قدرت دیپلماتیک خود ندارد؟/ عمان کانال گفت و گوی غیرمستقیم میان تهران-واشنگتن را باز نگاه داشته است

«بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.»

به گزارش جماران، Kristian Coates Ulrichsen ، از اعضای بخش خاورمیانه در موسسه بیکر است. تحقیقات او به بررسی موقعیت در حال تغییر کشورهای خلیج فارس در نظم جهانی و همچنین ظهور چالش‌های بلندمدت و غیرنظامی برای امنیت منطقه می‌پردازد.

او پیش از این به عنوان تحلیلگر ارشد خلیج فارس در مرکز مطالعات استراتژیک خلیج فارس و مدیر برنامه کویت در زمینه توسعه، حکومت داری و جهانی شدن در کشورهای خلیج فارس در دانشکده اقتصاد لندن کار کرده است. او در تازه ترین نوشتار به بررسی نقش مسقط در دیپلماسی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا پرداخته و می نویسد:

با شعله ور شدن تنش ها در خاورمیانه، عمان به عنوان یک کانال پشتیبان مهم بین ایران و آمریکا عمل می کند. پیش از پرتاب رگبار پهپادها و موشک‌ها به سوی اسرائیل در 13 آوریل 2024، طبق گزارش‌ها، ایران به واشنگتن خبر داده بود که پاسخش به حمله قبلی به محوطه سفارتش در سوریه، به دنبال جلوگیری از تشدید تنش است. این پیام از طریق یک کشور عربی حوزه خلیج فارس  یعنی عمان مخابره شد.

بحران کنونی در خاورمیانه، بحرانی است که مقامات عمان سال ها تلاش کرده اند از آن اجتناب کنند. عمان که در آن سوی تنگه هرمز از ایران قرار دارد و روابط دفاعی و امنیتی نزدیک با ایالات متحده و بریتانیا دارد، می‌داند که حملات تند و تیز خطر یک جنگ گسترده‌تر را که کشورها و گروه‌های غیردولتی مسلح را در سراسر جهان در بر خواهد گرفت، افزایش می دهد.

جنگ تمام عیار ممکن است با اقدامات تشدید کننده بیشتر تهران یا تل آویو آغاز شود، اما همزمان ممکن است از طریق محاسبه اشتباه یا سوء تفاهم نیز رخ دهد؛ به ویژه با توجه به فقدان کانال های رسمی دوجانبه برای گفت و گو و تنش زدایی میان دو طرف  و این جایی است که عمان وارد عمل می شود. برای سال ها، این کشور خلیج فارس بی سر و صدا سابقه ای برای خود در کاهش تنش های منطقه ای از طریق دیپلماسی دست و پا کرده است.

عمان از زمان حمله 7 اکتبر توسط حماس، این نقش را ادامه داده است. در ماه‌های پس از آن حمله و پاسخ اسرائیل به غزه که منطقه را ملتهب کرد، عمان گفت‌وگوهای سطح بالایی با ایران داشته است، میزبان دیوید کامرون وزیر خارجه بریتانیا برای گفت و گو در مورد امنیت در دریای سرخ بوده و خواستار آتش‌بس در غزه شده است. عمان اکنون می تواند نقش مهمی در باز نگه داشتن کانال ارتباطی بین ایالات متحده و ایران ایفا کند، زیرا طرف ها به دنبال کاهش تنش هستند.

عمان نمی خواهد میانجی باشد

عمان در کنار قطر و کویت همسایه - و همچنین سوئیس که در غیاب سفارت آمریکا نماینده منافع ایالات متحده در ایران است، نقش مهمی در دیپلماسی پشتیبان ایفا کرده است. اما رویکرد عمان از رویکرد سایر کشورها متمایز است. به جای شرکت در گفت و گوهای مستقیم، فضایی برای گفت و گو ایجاد می کند و به جای میانجی به عنوان یک تسهیل کننده عمل می کند.

دلایل متعددی برای تصمیم عمان برای ایفای نقش به عنوان یک تسهیل کننده وجود دارد. برخلاف چندین کشور دیگر خلیج فارس، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عمان فاقد سابقه روابط پرتنش با ایران است.

در عوض، عمانی‌ها به یاد می‌آورند که ایران در دوران شاه در طول دهه 1970 از عمان حمایت کرد، زمانی که سلطان جدید آن زمان، قابوس بن سعید، در حال مبارزه با یک قیام در استان جنوبی ظفار بود.

حتی پس از سرنگونی شاه در انقلاب 1979 ایران و جایگزینی ساختار سیاسی، عمان جدا از سایرین در منطقه ایستاد و از درگیر شدن در رقابت‌های منطقه‌ای و رقابت برای نفوذ ژئوپلیتیکی که روابط ایران با کشورهای دیگر خلیج‌فارس را مخدوش کرد، خودداری کرد.

کانال های پشتی مخفی

مقامات عمانی به نمایندگی از یک کشور کوچک در یک منطقه ناآرام، فضاهای دیپلماتیکی را ایجاد کرده اند که به آنها اجازه می دهد تا با شرایط خود و به روش هایی که با نقاط قوت آنها همراه است، با مسائل منطقه درگیر شوند.

 همانطور که سید بدر البوسعیدی، یک دیپلمات حرفه ای که در سال 2020 وزیر امور خارجه عمان شد، در سال 2003 گفت: «ما سعی می کنیم از موقعیت میانی خود بین قدرت های بزرگتر برای کاهش احتمال درگیری در همسایگی نزدیک خود استفاده کنیم.»

بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.

تسهیلات عمانی اشکال مختلفی دارد. این می‌تواند شامل ارسال پیام‌ها و حفظ کانال‌های ارتباط غیرمستقیم بین دشمنان یا ترتیب دادن کانال‌های برگشتی و میزبانی جلسات -البته به طور کاملا محتاطانه- باشد. درست بر خلاف سیاست دوحه که در ابتکارات میانجیگری قطر، مانند مذاکرات با طالبان که توافقنامه 2020 دوحه برای خروج نیروهای ایالات متحده از افغانستان را ایجاد کرد، تبلیغات پررنگ تری برای کشور میزبان دیده می شود.

اما رویکرد عمان با وجود مختصاتی که دارد نتیجه بخش هم هست. ویلیام برنز در کتاب خاطرات خود با عنوان "The Back Channel" که پس از بازنشستگی از وزارت امور خارجه و قبل از انتصاب او به عنوان رئیس سازمان سیا توسط جو بایدن، به رشته تحریر درآمد، شرح مفصلی از نقش عمان در تسهیل کانال پشتیبان بین ایالات متحده و ایران ارائه کرد. این گفت و گوها  در سال 2013 به مذاکراتی تبدیل شدند که منجر به توافق هسته ای ایران در سال 2015 شد.

این کانال پس از آن آغاز شد که مقامات ایرانی در سال 2012 پیامی را از طریق عمان به ایالات متحده ارسال کردند که در آن پیشنهاد برگزاری نشستی در مسقط، پایتخت این کشور حاشیه خلیج فارس را داده بودند.  برنز در این کتاب به یاد می آورد که رئیس اطلاعات عمان هنگامی که ما وارد اتاق جلسه می شدیم از هر دو هیئت استقبال کرد و پس از چند کلمه خوشامدگویی کوتاه اتاق را ترک کرد. عمان به عنوان کانال پشتیبان در طول هشت دور گفت و گوی سازنده، که طولانی ترین و پایدارترین تعامل بین مقامات ایران و ایالات متحده از سال 1979 بود، کاملا مخفی ماند.

میزبانی از دشمنان

در حالی که آب شدن یخ بین ایالات متحده و ایران دوام نیاورد، کانال پشتیبان عمان چندین عامل کلیدی برای موفقیت هر تلاشی برای کاهش تنش بین دشمنان به ظاهر سرسخت را برجسته کرد. اعتمادی که هر دو طرف به مقامات عمانی داشتند، بسیار مهم بود و نتیجه مثبت دیدارها باعث ایجاد اطمینان در استفاده هر یک از طرفین از کانال های عمانی شد.

نقش عمان به عنوان تسهیل کننده تعامل غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران با تصمیم رئیس جمهور دونالد ترامپ برای خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران در سال 2018 و شکست دولت بایدن در ورود مجدد به این توافق اهمیت بیشتری یافت. به نظر می رسد تنها زمانی که عمان مایل به ایفای این نقش نبود – زمانی که تنش ها پس از ترور ژنرال ایرانی (شهید) قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در ژانویه 2020 افزایش یافت– به این دلیل بود که سلطان قابوس به شدت بیمار بود. در غیاب عمان، سوئیس هدایت کانال پشتیبان را برعهده داشت.

کاهش تنش ها

در طول تشدید تنش ها پس از حمله 7 اکتبر در اسرائیل، عمان پیام هایی را بین مقامات ایرانی و آمریکایی ارسال کرده است. در ژانویه 2024، مقامات عمانی میزبان هیئت‌هایی از مذاکره‌کنندگان ارشد هر دو کشور بودند که بین نمایندگان در اتاق‌های جداگانه رفت و آمد می‌کردند.

حتی در شرایطی که پس از بمباران ساختمان سفارت ایران در دمشق توسط اسرائیل در 1 آوریل، یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر در خاورمیانه آغاز شد، عمان در تلاش برای کاهش تنش‌ها بود.

در 7 آوریل، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، از عمان دیدن کرد و این فرصتی را برای مقامات عمانی فراهم کرد تا با آمریکا و دیگر مقامات غربی در مورد رویکرد ایران، در حالی که تهران در حال برنامه ریزی برای واکنش به حمله دمشق است، صحبت کنند.

و در حالی که بحران کنونی در خاورمیانه به اندازه ای است که عمان به تنهایی نمی تواند به آن رسیدگی کند، توانایی واسطه های مورد اعتماد مانند عمان - همراه با قطر و سوئیس - برای باز نگه داشتن کانال های ارتباطی برای به حداقل رساندن احتمال تشدید تصادفی تنش و برای تکمیل گفت و گوی آمریکا و اروپا با رهبران اسرائیل در تلاش برای یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای خروج از این بن بست مهم است.